KRISTINA AMPEVA: KEMI DISBALANCË NË TREGUN E PUNËS – TEPRICË KUADROSH KU NUK DUHET, MUNGESË ATY KU ËSHTË E NEVOJSHME
Kristina Ampeva, ish-punëtore tekstile nga Shtipi, sot është aktive në hulumtimin dhe mbrojtjen e të drejtave të punëtoreve tekstile në qytetet më të vogla të Maqedonisë së Veriut përmes shoqatës “Glasen Tekstilec”. Rreth pesë vjet më parë, kur Ampeva punonte në industrinë tekstile, kushtet dhe pagat ishin dukshëm më të ulëta. Sot ajo angazhohet edhe për përmirësimin e cilësisë së arsimit përmes reformave, të cilat duhet të përshtatin programet arsimore me nevojat e tregut të punës, ku përfshihet edhe industria tekstile.
“Që të kemi arsim më cilësor, nevojiten reforma të thella, përfshirë zbatimin e Procesit të Bolonjës,” thotë Ampeva në një intervistë për Institutin BIRC, e cila publikohet në disa media partnere të organizatës. “Qëllimi i sistemit arsimor evropian është harmonizimi i politikave arsimore kombëtare, gjë që për Maqedoninë e Veriut nënkupton përmirësimin e cilësisë së mësimdhënies dhe zhvillimin e njohurive dhe aftësive të nevojshme për tranzicionin dixhital, social dhe të gjelbër.”
Sipas saj, një nga mënyrat për t’u përfshirë aktivisht në këtë proces është përmes programeve arsimore evropiane, të cilat mundësojnë shkëmbime studentore dhe zhvillim të aftësive praktike.
“Është thelbësore që institucionet tona arsimore të përfshihen në rrjetet evropiane dhe të inkurajojnë një interes më të madh të të rinjve për pjesëmarrje në programet e shkëmbimit,” thekson ajo.
Ampeva gjithashtu beson se krijimi i kushteve më të mira për punë kërkimore në institucionet akademike është me rëndësi të madhe. “Investimi në material dhe burime shkencore do t’u mundësojë studentëve mundësi më të mira për hulumtim dhe ndërtim të karrierës në fushën e tyre,” nënvizon ajo.
Në procesin e negociatave për anëtarësim në BE përfshihet edhe Klasteri 3, i cili përmban kapituj që kanë të bëjnë me reformat e domosdoshme për harmonizimin e sistemit tonë arsimor me atë evropian. Çfarë mund të bëhet në këtë drejtim?
Kristina Ampeva: Mendoj se për të pasur arsim më të mirë dhe më cilësor nevojiten reforma të thella, përfshirë zbatimin e Procesit të Bolonjës dhe hapa të tjerë të domosdoshëm për të nxitur zhvillimin në vend. Një nga qëllimet kryesore të sistemit arsimor evropian është harmonizimi i politikave arsimore kombëtare të vendeve anëtare, dhe për Maqedoninë e Veriut kjo është pjesë e kapitujve të negociatave për anëtarësim. Qëllimi i këtij harmonizimi është arritja e objektivave të përbashkëta, pra ofrimi i arsimit cilësor – një arsim që ofron njohuri konkurruese, aftësi dhe vlera për t’u përballur në mënyrë efektive me sfidat evropiane, kryesisht në fushat e dixhitalizimit, tranzicionit social dhe të gjelbër. Mund të themi se sfidat evropiane janë edhe sfidat tona të ardhshme, prandaj oferta jonë arsimore duhet të përshtatet me të njëjtat standarde. Një nga mënyrat për t’u përfshirë në këto procese është përmes programeve arsimore evropiane, të cilat synojnë afrimin dhe forcimin e bashkëpunimit ndërinstitucional. Këtu do të përmend disa nga programet më të njohura arsimore, si Erasmus+, i cili mundëson shkëmbimin e studentëve dhe, si rezultat, fitimin e njohurive më të avancuara dhe aftësive praktike për të rinjtë. Gjithashtu, ekzistojnë shumë programe arsimore për zhvillimin e kapaciteteve të institucioneve për t’u përballur me sfidat e së ardhmes. Ajo që është thelbësore të bëhet është përfshirja më e madhe e institucioneve tona arsimore në rrjetet arsimore dhe bashkëpunimi me institucionet arsimore evropiane, si dhe nxitja e interesit tek të rinjtë për pjesëmarrje në programet e shkëmbimit. Gjithashtu, është e një rëndësie të madhe krijimi i një mjedisi të favorshëm për punë kërkimore në ambientet akademike, përmes investimeve dhe sigurimit të materialeve të disponueshme, me qëllim që studentët nga të gjitha fakultetet të kenë mundësi më të mira për kërkim dhe ndërtim të kapaciteteve dhe karrierës në fushën e tyre.
Si të bindim autoritetet dhe publikun për rëndësinë e një qasjeje ndërsektoriale?
Kristina Ampeva: Vetëm përmes bashkëpunimit të vërtetë midis publikut dhe autoriteteve mund të arrihet qëllimi për metodologjinë ndërsektoriale të qasjes, me një theks të veçantë te vlerat themelore si e drejta për të studiuar, e drejta për të punuar dhe e drejta për një administratë të mirë. Mund të them lirisht se të gjitha politikat arsimore, ashtu si edhe politikat e tjera në nivel të BE-së, krijohen vetëm me një bashkëpunim të vërtetë midis palëve të interesuara. Duhet të nxitet një bashkëpunim më i mirë dhe të ekzistojë vullneti nga hartuesit e politikave për të dëgjuar nevojat e qytetarëve, sektorit privat, të rinjve, institucioneve dhe të gjithë faktorëve të tjerë shoqërorë. Nga ana tjetër, institucionet arsimore duhet të kenë një rol aktiv në përmirësimin e këtij bashkëpunimi përmes bashkëpunimit të ndërsjellë me të gjithë aktorët shoqërorë. Duhet të nisim nga fakti se gjithëpërfshirja dhe bashkëpunimi sjellin rezultate. Gjithashtu, duhet të përmendet edhe roli kyç i sektorit joqeveritar në ndërtimin dhe forcimin e kapaciteteve të të rinjve në vend. Ky qasje nxit një veprim të përbashkët drejt zgjidhjes së problemeve dhe sfidave.
A zbatohet Procesi i Bolonjës siç duhet dhe a ofron ai vlerën e tij kryesore – mobilitetin?
Kristina Ampeva: Në raportin mbi Procesin e Bolonjës del qartë se çdo transformim kërkon një plan të mirëpërcaktuar dhe një periudhë të caktuar për zbatimin e tij të plotë. Procesi i Bolonjës nuk përfshin vetëm lëvizjen dhe ndryshimet në të dhënat akademike dhe njohjen e diplomave. Praktika duhet të përmirësohet, duke mundësuar më shumë vende për studentët në programet studimore, lehtësimin e procedurave për njohjen e diplomave të nivelit bachelor, master dhe doktoraturë. Në këtë mënyrë, studentët do të fitojnë njohuri më cilësore dhe do të zhvillojnë aftësi më të mira për kërkime shkencore dhe avancim profesional.
Si mund të sigurohet një ndërgjegjësim i vërtetë dhe gjithëpërfshirës i publikut për procesin e Bolonjës?
Kristina Ampeva: Procesi i Bolonjës është bllokuar në shumë vende të Evropës dhe ne, si shtet, nuk duhet të lejojmë vonesa në zbatimin e tij. Për të garantuar një debat të vërtetë dhe gjithëpërfshirës mbi këtë çështje, duhet të organizohen diskutime publike dhe të krijohet një kulturë e mendimit kritik. Këto diskutime duhet të mbahen rregullisht, të paktën tre herë në vit, duke përfshirë ekspertë, institucione arsimore dhe studentë.
Kemi informacione se shumë të diplomuar kanë vështirësi në gjetjen e punës, ndërsa nga ana tjetër ka mungesë kuadri për më shumë se 10 vende të lira pune. A është sistemi ynë arsimor në përputhje me nevojat e tregut të punës?
Kristina Ampeva: Mendoj se jo. Sistemi ynë arsimor duhet të krijojë kuadro në përputhje me nevojat e tregut të punës. Në disa fusha ka një tepricë kuadrosh, ndërsa në të tjera ka mungesë të madhe të tyre. Një numër i madh të diplomuarve janë të detyruar të punojnë në fusha që nuk kanë lidhje me formimin e tyre akademik. Nuk ka një strategji të qartë që të përcaktojë nevojat e tregut të punës dhe t’i harmonizojë ato me arsimin. Biznesi dhe ekonomia duhet të zhvillohen në mënyrë të planifikuar dhe njëkohësisht të përshtaten me sistemin arsimor.
Vendi investon më pak se 1% të PBB-së për kërkime dhe zhvillim. Si e vlerësoni këtë në raport me zhvillimin e përgjithshëm?
Kristina Ampeva: Nuk ka asnjë ndikim pozitiv. Nëse nuk investohet në kërkim, inovacion dhe zhvillim, nuk mund të presim përparim në asnjë fushë. Për shembull, në Suedi ka një qytet të quajtur Borås, i cili është një qendër për zhvillimin e industrisë së tekstilit, inovacione të gjelbra dhe riciklim të materialeve. Ky sektor ka mbështetje nga qeveria, komuna dhe sektori privat, të cilët investojnë në arsim, inovacione dhe zhvillim të qëndrueshëm. Në vendin tonë, mungesa e investimeve në kërkim dhe zhvillim pengon progresin në të gjitha fushat. Për të arritur zhvillim të qëndrueshëm, duhet të përmirësojmë kapacitetet kërkimore dhe të përdorim burimet në mënyrë strategjike për një arsim cilësor. Vetëm kështu mund të presim përparim në politikat e inovacionit dhe zhvillimit ekonomik.
Teksti është zhvilluar në kuadër të projektit “Përfaqësim për zhvillim gjithëpërfshirës”, i mbështetur financiarisht nga Qeveria e Zvicrës përmes programit Civica Mobilitas.
Përmbajtja e këtij teksti është përgjegjësi e vetme e Forumit për Politika të Arsyeshme, IOHN dhe BIRC dhe në asnjë mënyrë nuk mund të konsiderohet se pasqyron pikëpamjet e Qeverisë së Zvicrës, Civica Mobilitas ose organizatave të saj zbatuese.