KATERINA KOLLOZOVA: UNIVERSITETET DUHET TË BËHEN PJESË E PROCESEVE INDUSTRIALE, JO VETËM VENDE PËR TEORITIZIM
Katerina Kollozova, drejtoreshë e Institutit për Shkenca Sociale dhe Humanistike në Shkup (ISHSH), konsideron se arsimi nuk është vetëm një mjet për të fituar dije, por edhe një industri që ndryshon me shpejtësi për t’iu përshtatur nevojave bashkëkohore shoqërore dhe ekonomike. Instituti i saj, në partneritet me FRP dhe BIRC, është pjesë e projektit “Përfaqësim për zhvillim gjithëpërfshirës”, i mbështetur financiarisht nga Qeveria e Zvicrës përmes programit Civica Mobilitas, përmes të cilit synohet reforma e sistemit arsimor për ta harmonizuar atë me standardet evropiane dhe për ta përshtatur me tregun e punës.
Në një intervistë për revistën “Përballjet” të Fondacionit Friedrich Ebert, Kollozova thekson se transformimi i arsimit në një proces industrial nuk duhet të shihet negativisht. Në vend që të krijojë diploma pa asnjë kriter, ajo bën thirrje për një sistem arsimor që prodhon kuadro akademike të avancuara dhe eksperimentues me ide.
“Arsimi duhet të ndjekë një manifest të epokës së re – jo vetëm si një periudhë historike, por edhe si European Research Area (ERA)”, thotë Kolozova. “Ky koncept, të cilin Komisioni Evropian e pranon si prioritet strategjik, sugjeron që universitetet duhet të bëhen pjesë e proceseve industriale dhe jo vetëm qendra të teoritizimit.”
Duke iu referuar garës globale për dominimin teknologjik, Kollozova vë në dukje se arsimi dhe inovacioni tashmë janë pjesë e agjendës gjeopolitike, duke cituar presidenten e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen.
“Amerika ka një lidhje të drejtpërdrejtë midis universiteteve dhe institucioneve shtetërore, duke u mundësuar inovacioneve të bëhen pjesë e interesit publik”, thotë ajo. “Evropa duhet të orientohet drejt këtij modeli nëse dëshiron të mbetet konkurruese.”
Ajo e merr si shembull Kinën, e cila tashmë ka integruar shkencat humane, sociale dhe STEM në një fushë të vetme kërkimore dhe zhvillimore. “Kjo është një ndërdisiplinaritet i thellë që mundëson përparim thelbësor inovativ – diçka që Evropa ende nuk e ka arritur.”
Kollozova kritikon ashpër sistemin arsimor në Maqedoninë e Veriut, duke theksuar se ai është i mbërthyer në koncepte të vjetruara. “Po prodhojmë kuadro që nuk janë të përgatitur për realitetin e ri. Universitetet ende përdorin kurrikula në gjuhën serbo-kroate, gjë që është e pakuptimtë, sepse studentët nuk e kuptojnë këtë gjuhë”, thotë ajo.
Ajo kritikon gjithashtu burokratizimin e tepruar të arsimit të lartë, duke përmendur rastin e nostrifikimit të diplomave. “Profesorë që kanë doktoruar në Oksford dhe Kembrixh për vite të tëra nuk kanë mundur të nostrifikojnë diplomat e tyre. Ndërkohë, administrata merrte vendime pa marrë parasysh aspektet krijuese dhe inovative të akademisë.”
Kollozova thekson se problemi nuk është vetëm tek burokracia, por edhe në mentalitetin e institucioneve akademike. “Problemi nuk qëndron vetëm tek konservatorizmi patriarkal, por edhe tek egalitarizmi i trashëguar nga periudha socialiste, i cili dikur nënkuptonte barazi formale, por pa mekanizma realë për përparim.”
Ajo insiston se autonomia e universiteteve duhet të nënkuptojë autonominë e komunitetit akademik dhe jo atë të profesorëve individualë. “Në vend të zgjidhjeve të imponuara nga burokracia, akademia duhet të krijojë vetë mekanizmat për përzgjedhjen e cilësisë.”
Sipas Kollozovës, bota moderne nuk funksionon më sipas parimeve të neoliberalizmit global të viteve ’90. “Tani flasim për diçka që quhet ‘politikë planetare’ – një strategji gjeopolitike që e vendos zhvillimin teknologjik në qendër të konkurrencës globale. Zyrtarët evropianë e përdorin shpesh këtë term, dhe Maqedonia duhet ta kuptojë rëndësinë e tij.”
Ajo bën thirrje për një sistem arsimor që krijon kuadro të afta për të menduar kritikisht, për të inovuar dhe për t’u përshtatur me realitetet e reja gjeopolitike dhe teknologjike. “Nëse duam të ndërtojmë një shoqëri të bazuar në vlera si drejtësia, solidariteti, liria dhe barazia, duhet të rishqyrtojmë rolin e arsimit dhe t’i japim mundësinë një transformimi të vërtetë”, përfundon Kollozova.
Fondacioni Friedrich Ebert e nisi revistën “Sfidat” në vitin 2019 si një platformë për analiza dhe debate mbi sfidat kryesore politike dhe shoqërore me të cilat përballet Maqedonia e Veriut. Gjatë pesë viteve të fundit, janë publikuar 20 numra, duke mbuluar tema të ndryshme aktuale me kontribuues nga autorë të njohur nga vendi dhe rajoni. Analizat janë përqendruar në reformat dhe politikat me rëndësi strategjike, si dhe në vlerësimin kritik të zbatimit të tyre.
Teksti është zhvilluar në kuadër të projektit “Përfaqësim për zhvillim gjithëpërfshirës”, i mbështetur financiarisht nga Qeveria e Zvicrës përmes programit Civica Mobilitas.
Përmbajtja e këtij teksti është përgjegjësi e vetme e Forumit për Politika të Arsyeshme, IOHN dhe BIRC dhe në asnjë mënyrë nuk mund të konsiderohet se pasqyron pikëpamjet e Qeverisë së Zvicrës, Civica Mobilitas ose organizatave të saj zbatuese.