BARBAREEV: KEMI 30 VITE STAGNIM NË ARSIM DHE SHKENCË PËR SHKAK TË MUNGESËS SË PËRGJEGJËSISË

Shumë strategji, plane veprimi, reforma dhe politika arsimore, por rezultatet nuk duken të kënaqshme kur flasim për cilësinë e arsimit në Maqedoninë e Veriut. Në këtë temë në një bisedë me BIRC flet Kiril Barbareev, profesor i rregullt në Fakultetin e Shkencave të Arsimit në Universitetin “Goce Dellçev” në Shtip.

Ai hulumton dhe jep mësim në fushat e metodikës dhe edukimit të mësuesve. Ka mbajtur funksione drejtuese si prorektor për mësimdhënie dhe zhvillim në Universitetin “Goce Dellçev” në Shtip. Është i angazhuar në ekipe shkencore dhe ekspertësh të Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës, Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale si dhe në organizata si USAID, UNICEF, MCGO dhe shumë të tjera.

 

Gati tre dekada pas pavarësisë së shtetit, pse nuk kemi arritur të kemi një sistem arsimor cilësor dhe funksional të ngjashëm me atë të BE-së?

Kiril Barbareev: Ndryshimet në arsim nuk realizohen kurrë lehtë, as individualisht dhe as institucionalisht. Këto janë çështje institucionale dhe organizative që kërkojnë parimin e vazhdimësisë dhe kulturën e përgjegjësisë së përbashkët, për të cilat është e nevojshme shumë njohuri nga të gjitha institucionet dhe sektorët e shtetit. Problemet dhe sfidat lindin kur duhet të ndërhyhet praktikisht për të zbatuar ndryshimet e dëshiruara. Pikërisht këtu shihet mençuria, qëndrueshmëria, vizioni dhe guximi i të gjithë përgjegjësve në shoqëri për ta udhëhequr këtë proces në mënyrë të qëndrueshme dhe të vazhdueshme.

Është për të ardhur keq kur arrin në përfundimin se arsimi dhe shkenca janë ndalur në zhvillimin e tyre për 30 vite për shkak të mungesës së ndjenjës dhe përgjegjësisë për të arritur një konsensus mes politikës dhe ekspertëve në trajtimin e kësaj çështjeje në mënyrë të vazhdueshme. Ky nivel është i papranueshëm për cilësinë e jetës në shtet. Në fund, kemi një shoqëri të hutuar me konfuzion vlerash.

Zhvillimi i arsimit dhe shkencës duhet të bëhet prioritet shtetëror sepse është i pandashëm nga zhvillimi kulturor, ekonomik, politik dhe shoqëror i shtetit. Kjo çështje prek probleme si emigrimi i trurit, planifikimi, punësimi, zhvillimi teknologjik dhe jeta e përditshme e individit.

Ka shumë arsye pse nuk arrijmë të krijojmë një sistem cilësor. Së pari, duhet të pranojmë se gjithmonë ekzistojnë shumë keqkuptime dhe mungesë besimi kur përgatiten ligje, koncepte dhe dokumente, ku shpesh nuk arrihet të harmonizohen qëndrimet për vizionin e ndryshimeve. Kjo ndikon në ndryshimet e shpeshta dhe nisjet e reja, duke krijuar kështu paqëndrueshmëri dhe mospërputhje. Financimi i pamjaftueshëm shkakton mungesë të materialeve moderne mësimore, infrastrukturës, burimeve digjitale dhe kushteve të punës për mësuesit. Rritja e cilësisë së mësuesve, por edhe e administratës arsimore, është një çështje kyçe që lidhet me emigrimin e trurit; mungesa e vlerësimit dhe mekanizmave për matjen e rezultateve.

 

Shohim rezultate të pamjaftueshme të universiteteve tona në renditjet ndërkombëtare. Ku qëndron problemi?

Kiril Barbareev: Përgjigja lidhet me pyetjen e parë. Rezultatet janë pasojë e një kombinimi kompleks faktorësh që ndikojnë seriozisht në konkurrueshmërinë dhe reputacionin në nivel rajonal dhe global, si dhe në integritetin e arsimit të lartë në shtet. Arsimi i lartë përballet me sfida serioze që nga ekzistenca e tij në funksionalitetin e tij të kohës dhe hapësirës.

Universitetet kanë mundësi shumë të kufizuara për aktivitete kërkimore. Konkurrueshmëria dhe krijimi i kuadrove cilësorë kanë qenë pika të dobëta për shumë vite, si për universitetet ashtu edhe për politikat arsimore dhe financiare. Konkurrenca globale kërkon dinamizëm për të ndërtuar një arsim modern serioz, që kërkon fonde të mëdha për projekte kërkimore, laboratorë dhe inovacion. Universiteti është vendi ku formohet inteligjenca shoqërore, ai duhet të bëhet një korrektues dhe krijues i ndryshimeve në shoqëri.

Në lidhje me modernizimin e sistemit arsimor, sa zbatohet Procesi i Bolonjës në Maqedoninë e Veriut?

Kiril Barbareev: Një nga lëshimet që janë bërë në fillim të zbatimit të këtij modeli të studimit, e që ende vazhdon, është se Procesi i Bolonjës shihet vetëm si reformë e arsimit të lartë. Në thelb, ai është shumë i lidhur me ndryshimet në ekonomi, teknologji dhe kulturë, të cilat çojnë drejt standardeve globale të tregut ekonomik që ndërthurin më shumë ekonomi, kultura, shfaqjen e profesioneve dhe zanateve të reja, intelektualizimin e fuqisë punëtore dhe nevojën për nivele më të larta të arsimit, zhvillimin e shoqërive të hapura, bashkëpunimin ndërkombëtar, mjete të reja të komunikimit etj. Shumë vende janë përgatitur dhe zhvilluar vazhdimisht për të gjitha këto ndryshime, duke ndërtuar infrastrukturë dhe burime njerëzore.

Nga kjo, lindin shumë pyetje të tjera për të cilat duhet të debatohet dhe të përgatiten strategji: sa jemi ne të aftë të përshtatemi me Procesin e Bolonjës – si një sintezë për studime moderne, për modernizim, për harmonizim dhe njohje të diplomave në tregun evropian, për mobilitetin e studentëve dhe profesorëve.

Si mund të përshtaten programet universitare me tregun e punës? Ku është zgjidhja e këtij problemi?

Kiril Barbareev: Për këtë temë po punohet dhe po përmirësohet komunikimi mes universiteteve dhe industrisë. Ky është një koncept që tashmë po e riformëson arsimin në të gjitha nivelet, duke ndryshuar paradigmën, dhe në këtë mënyrë krijohen institucione që janë gjithnjë e më të njohura, më të fuqishme financiarisht dhe më të pranueshme shoqërisht. Kjo sjell inovacion dhe dinamikë, por gjithashtu edhe pabarazi të madhe dhe margjinalizim. Shkencat natyrore dhe tekniko-teknologjike janë më pragmatike në këtë çështje sepse janë drejtpërdrejt të lidhura me interesat e tregut të punës, ndryshe nga shkencat shoqërore dhe humane.

Universitetet dhe industria duhet të jenë shumë proaktive për këtë temë sepse kanë potenciale dhe mundësi që shumë sfida t’i zgjidhin vetë. Kjo varet shumë prej tyre. Krijimi i programeve dhe komunikimi i përditshëm duhet të bëhen praktikë e rregullt. Megjithatë, do ta përmend përsëri kulturën e punës në grup dhe përgjegjësinë e ndarë, e cila mbetet një pikë e dobët në shoqëri.

Çfarë këshille do t’i jepnit qeverisë së re për reformat arsimore?

Kiril Barbareev: Mënyra se si Sllovenia iu qas reformave të përgjithshme në sistemin arsimor është një shembull nga i cili mund të mësohet. Pas dy vitesh debat për arsimin, pas shumë propozimeve dhe koncepteve të ndryshme, Sllovenia, në kuadër të Ministrisë së Arsimit dhe Sportit, përgatiti “Strategjinë Themelore për Sistemin e Ri Arsimor” – Libri i Bardhë 1995. Në fakt, kjo vepër akademike përfaqëson bazën për formulimin e ligjeve të reja në arsim dhe gjithçka që pason më tej: trajnimi i kuadrove, rregullimi i posaçëm i profesionit të mësuesit, përzgjedhja e mësuesve/profesorëve të ardhshëm, ndryshimi i rregulloreve, procedurave, protokolleve, investimeve, teksteve shkollore, laboratorëve, mësuesve të ardhshëm dhe aktualë. Ministria dhe qeveritë ndoqën një politikë me vazhdimësi.

Edhe pse negociatat për anëtarësim në BE ende nuk janë realisht të filluara, megjithatë vendi duhet të zbatojë reformat që janë urgjente për shkak të botës globale dinamike në të cilën jetojmë. Sa i përket arsimit, Klasteri 3 në procesin negociator përcakton reformat që duhet të bëhen në këtë fushë. Klasteri 1 parashikon gjithashtu disa reforma lidhur me mobilitetin. Sa kapacitet ka vendi për të përmbushur këto standarde?

Kiril Barbareev: Sipas metodologjisë së re të BE-së për qasjen, një nga detyrat kyçe të shtetit është zbatimi i Klasterit 1 (Themelorët), ku mobiliteti është një nga vlerat kyçe ndërsektoriale për zhvillimin ekonomik. Kjo lidhet edhe me faktin se arsimi dhe ekonomia përbëjnë një njësi ndërsektoriale (Klasteri 3: Konkurrueshmëria dhe Rritja Gjithëpërfshirëse, Shkenca dhe kërkimet, ekonomia, financat dhe politikat sociale). Zbatimi i reformave sipas organizimit të politikave me Klasterë është i pamundur pa një zbatim të duhur të Procesit të Bolonjës. Nevojitet një koordinim i fortë në ndërtimin e politikave. Aktualisht po punohet në një projekt mbi këtë temë nga i cili mund të ndahen dhe shfrytëzohen përvoja.

 

 

Teksti është zhvilluar në kuadër të projektit “Përfaqësim për zhvillim gjithëpërfshirës”, i mbështetur financiarisht nga Qeveria e Zvicrës përmes programit Civica Mobilitas.

Përmbajtja e këtij teksti është përgjegjësi e vetme e Forumit për Politika të Arsyeshme, IOHN dhe BIRC dhe në asnjë mënyrë nuk mund të konsiderohet se pasqyron pikëpamjet e Qeverisë së Zvicrës, Civica Mobilitas ose organizatave të saj zbatuese.