IVAN IVANOVIÇ: KORRUPSIONI ËSHTË BËRË NORMALITET PËR SHKAK SE SHPESH MBETET I PANDËSHKUAR

Intervistoi: Lorik Idrizi

Arsyeja kryesore se korrupsioni është bërë  një normalitet i ri është se shpesh mbetet i pandëshkuar në shumë vende të Ballkanit. Kur njerëzit në pushtet, nga zyrtarët lokalë deri te liderët kombëtarë, angazhohen në praktika korruptive pa u përballur me pasoja të mëdha nga gjykatat dhe prokuroritë, kjo dërgon një sinjal se këto sjellje janë të pranueshme. Të rinjtë, sidomos ata që rriten në këtë mjedis, mund të mos kenë asnjë kornizë referimi për të kuptuar se këto praktika janë të paligjshme ose joetike, sepse i shohin si “mënyra se si bëhen gjërat”.

Në një intervistë ekskluzive, Ivan Ivanoviç ( Gazetar investigativ i BIRN) flet për shkaqet që pamundësojnë një arsim cilësor në Malin e zi dhe Ballkanin Perëndimorë si dhe lidhjen që ka korupsioni me  zhvendojsen e modelit shoqërorë nga  vlerat universale.

  1. A mendoni se korrupsioni në Ballkanin Perëndimor është bërë një normalitet i ri deri në atë pikë sa të rinjtë nuk mund ta njohin më atë?

 

IVAN IVANOVIÇ :Pajtohem plotësisht se arsyeja kryesore se korrupsioni është bërë  një normalitet i ri është se shpesh mbetet i pandëshkuar në shumë vende të Ballkanit. Kur njerëzit në pushtet, nga zyrtarët lokalë deri te liderët kombëtarë, angazhohen në praktika korruptive pa u përballur me pasoja të mëdha nga gjykatat dhe prokuroritë, kjo dërgon një sinjal se këto sjellje janë të pranueshme. Të rinjtë, sidomos ata që rriten në këtë mjedis, mund të mos kenë asnjë kornizë referimi për të kuptuar se këto praktika janë të paligjshme ose joetike, sepse i shohin si “mënyra se si bëhen gjërat”. Gjithashtu, praktikat korruptive mund t’i paraqiten brezit të ri në një mënyrë që nuk duket thelbësisht e gabuar. Për shembull, ryshfeti mund të paraqitet si një mjet i nevojshëm për të arritur përpara, qoftë për të siguruar një punë, për të përshpejtuar një proces burokratik ose për të fituar akses në arsim të lartë. Media gjithashtu luan një rol. Ndërsa gazetaria investiguese është kritike për zbulimin e aktiviteteve korruptive, shumë media kryesore në rajon kontrollohen ose ndikohen nga elitat politike, gjë që kufizon mbulimin e skandaleve të korrupsionit. Si rezultat, të rinjtë mund të mos ekspozohen ndaj tregimeve që shqyrtojnë në mënyrë kritike korrupsionin ose sfidojnë status quo-në. Kjo kontribuon më tej në një mjedis kulturor ku korrupsioni bëhet i normalizuar dhe, në shumë raste, as që shihet si problem..

  1. Cilat janë arsyet kryesore, sipas jush, që modeli social është larguar shumë nga vlerat konvencionale në një model social të gabuar?

 

IVAN IVANOVIÇ :Patjetër. Kur krimi i organizuar është i lidhur ngushtë me elitat politike dhe ekonomike, është jashtëzakonisht dëshpëruese dhe demotivuese për ata që dëshirojnë të kenë sukses përmes mjeteve të ndershme. Shikimi i zyrtarëve të korruptuar dhe kriminelëve që lulëzojnë krijon një perspektivë të zymtë ku përkulja ose thyerja e rregullave duket si e vetmja rrugë e vlefshme për sukses.

Prishja e besimit në institucione luan një rol kritik këtu. Kur sistemet qeverisëse, sundimi i ligjit dhe institucionet arsimore dështojnë vazhdimisht, njerëzit natyrisht humbin besimin në to. Kjo prishje e besimit zhvendos vlerat shoqërore nga mirëqenia kolektive drejt vetëmbrojtjes dhe oportunizmit.

Globalizimi dhe vlerat konsumiste gjithashtu e përkeqësojnë situatën. Të rinjtë në rajon shpesh aspirojnë të arrijnë pasurinë dhe suksesin material që shohin në vendet më të prosperuara, por u mungon qasja në të njëjtat mundësi, duke nxitur frustrimin dhe zhgënjimin. Është një cikël i tmerrshëm ku dëshira për sukses material është e lartë, por mjetet për ta arritur atë në mënyrë etike janë të kufizuara ose joekzistente..

  1. A mendoni se cilësia e dobët e arsimit ndikon në krijimin e modelit të gabuar shoqëror që shpesh lidhet me korrupsionin?

IVAN IVANOVIÇ :Kur të rinjtë nuk marrin një arsim të fortë të bazuar në mendimin kritik, etikën dhe përgjegjësinë qytetare, ata janë më të prirur të adoptojnë normat e një shoqërie të korruptuar. Pa aftësinë për të analizuar në mënyrë kritike sistemet rreth tyre, ata kanë më pak gjasa të sfidojnë autoritetin ose të njohin kur praktikat korruptive po minojnë të ardhmen e tyre.Për më tepër, arsimi me cilësi të ulët shpesh dështon të pajisë të rinjtë me aftësitë e nevojshme për të konkurruar në ekonominë globale. Përballë mundësive të pakta për punësim, ata mund të kthehen drejt praktikave korruptive ose ekonomisë së hirtë për të mbijetuar, duke përforcuar ciklin e korrupsionit. Arsimi supozohet të jetë një rrugëdalje nga varfëria dhe një mënyrë për të fuqizuar individët për të ndërtuar një shoqëri të drejtë dhe të barabartë. Megjithatë, kur sistemet arsimore janë të dobëta, ato mund të forcojnë pabarazitë ekzistuese dhe të kontribuojnë në normalizimin e sjelljeve joetike.

  1. A mendoni se modeli i gabuar shoqëror lidhet me korrupsionin dhe krimin e organizuar? Si?

IVAN IVANOVIÇ :Në shumë vende të Ballkanit Perëndimor, krimi i organizuar është bërë pjesë integrale e sistemeve politike dhe ekonomike. Organizatat kriminale shpesh kanë ndikim të konsiderueshëm mbi elitat politike, forcat e rendit dhe madje edhe mbi sistemet gjyqësore, duke i lejuar të operojnë me një farë pandëshkueshmërie. Kjo krijon një kulturë në të cilën fuqia dhe suksesi janë të lidhura ngushtë me aktivitete të paligjshme në vend të meritave ose ligjshmërisë.

Modeli i gabuar shoqëror, siç e përshkruani ju, shpesh glorifikon pasurinë dhe pushtetin, pavarësisht se si janë të fituara. Krimi i organizuar lulëzon në mjedise të tilla sepse ofron një rrugë alternative drejt suksesit. Kur rrugët legjitime bllokohen nga korrupsioni ose joefikasiteti, shumë njerëz, veçanërisht ata në zona të pafavorizuara ekonomikisht, kthehen drejt aktiviteteve kriminale si një mënyrë për të mbijetuar ose përparuar. Në këto komunitete, krimi i organizuar mund të ofrojë punësim, shërbime sociale dhe një ndjenjë përkatësie që shteti nuk arrin ta ofrojë.

  1. Si mund të dekonstruohen rrjetet e këtij modeli që lidhet me korrupsionin dhe krimin e organizuar?

IVAN IVANOVIÇ :Së pari, duhet të ketë një vullnet të sinqertë mes të gjithë aktorëve shoqërorë për të realizuar këtë ndryshim. Kjo përfshin të tre degët e qeverisë—duke filluar me politikanët, dhe duke shkuar deri te gjykatat dhe prokuroria. Është thelbësore që të ekzistojnë institucione të pavarura për të kryer reforma të tilla, që fatkeqësisht nuk është gjithmonë rasti. Sektori civil gjithashtu duhet të luajë një rol aktiv në këtë proces. Megjithatë, duket se vullneti politik për të ndërmarrë veprime të tilla ende mungon, dhe si rezultat, gjendja aktuale u përshtatet të gjithë të përfshirëve.Kjo do të thotë se pa një vullnet të përbashkët të gjithë sistemit, duke përfshirë komponentët politikë, gjyqësorë dhe civilë, ndryshimi i rëndësishëm nuk mund të ndodhë. Politikanët shpesh përfitojnë nga sistemi aktual, ku korrupsioni dhe mungesa e llogaridhënies u lejon atyre të mbajnë pushtetin pa u përballur me pasoja të mëdha. Gjyqësori, kur nuk është i pavarur, mund të manipulohet nga elitat politike për të mbrojtur individët e korruptuar ose për të siguruar që kundërshtarët e tyre të ndiqen penalisht. Dhe pa organe prokuroriale të pavarura, edhe ata që kapen në skandale korrupsioni shpesh shpëtojnë nga drejtësia për shkak të mungesës së veprimit efektiv ligjor.

Roli i institucioneve të pavarura është thelbësor. Këto institucione duhet të veprojnë si kontrollues të abuzimeve me pushtetin, duke siguruar transparencë dhe llogaridhënie. Fatkeqësisht, në shumë raste, institucione të tilla janë ose të bashkëpunuara nga elitat politike ose u mungon autonomia e nevojshme për të funksionuar në mënyrë efektive. Kur sundimi i ligjit është i dobët dhe organet e pavarura janë të minuar, bëhet jashtëzakonisht e vështirë të luftohet korrupsioni i thelluar.

 

  1. Si mund të ndihmojnë shoqëria civile dhe gazetaria në dekonstruimin e këtij modeli të gabuar?

IVAN IVANOVIÇ :Patjetër. Shoqëria civile dhe gazetaria janë shtylla kyçe në këtë luftë. Së bashku, shoqëria civile dhe gazetaria shërbejnë si roje, duke siguruar që ata në pushtet të mos operojnë pa kontroll. Duke promovuar transparencën, duke sfiduar praktikat korruptive dhe duke mobilizuar qytetarët, ato mund të ndihmojnë në ndryshimin e shoqërisë nga një model i korruptuar dhe i padrejtë drejt një modeli të bazuar në integritet dhe drejtësi. Sigurisht, për të bërë punën e tyre mirë, është e nevojshme një liri më e madhe e medias, gjë që fatkeqësisht nuk është rasti në Ballkanin Perëndimor.

Intevista është realziuar në kuadër të programit ‘MOVE GRATS’ e mbështetur nga Western Balkans Fund

Subscribe to our e-mail list and stay up-to-date with all our news.


B-IRC © 2025. All Rights Reserved. 
 Privacy Policy

to top